چرایی و چگونگی کاهش شتاب علمی

به گزارش دیار شهریار به نقل از گروه اجتماعی روزنامه وطن امروز: چوب سیاسی‌بازی و پرداختن به فعالیت‌های حاشیه‌ای تا به حال لای چرخ بسیاری از برنامه‌های کشور رفته و رسیدن به اهداف از پیش تعیین شده را کند کرده است اما کند شدن رشد شتاب علمی کشور که حاصل سال‌ها تلاش پژوهشگران و جامعه دانشگاهی را زیر سوال برده به هیچ‌وجه قابل مقایسه با کندشدن روند رسیدگی به معضلات زیست محیطی یا جاماندن از برنامه‌های تولیدی و صنعتی نیست. کشیده شدن ترمز شتاب علمی کشور تا حدی برای جامعه سنگین به حساب می‌آید که رهبر انقلاب هم در دیدار با اساتید دانشگاه‌ها درباره آن به دانشگاهیان تذکراتی را بیان فرمودند و خواستار جبران هرچه سریع‌تر این موضوع شدند. تا پیش از این ایران از نظر علمی در منطقه دارای جایگاه ویژه‌ای بود اما حاشیه‌سازی‌ها و بازی‌های جناحی و سیاسی چندسال گذشته در وزارت علوم باعث فراموشی هدف اصلی و دور شدن از برنامه‌ها شده است. این موضوعی است که محمد مهدی‌نژاد نوری، معاون پژوهش و فناوری سابق وزارت علوم نیز به آن اشاره و دلایل کاهش شتاب علمی کشور را تشریح کرده است.
حاشیه‌ای پررنگ‌تر از متن
محمد مهدی‌نژادنوری، عضو هیات علمی دانشگاه مالک اشتر که در زمان وزارت کامران دانشجو در دولت دهم پست معاونت پژوهش و فناوری وزارت علوم را برعهده داشت و در زمان خود با برنامه‌ریزی‌ها و حمایت از طرح‌های کلان ملی، رشد علمی چشمگیری را برای ایران رقم زد به تشریح دلایل کاهش شتاب علمی در ۲ سال گذشته پرداخته است.
مهدی‌نژادنوری درباره دلایل کند شدن شتاب علمی به فارس گفته است: مقام معظم رهبری در دیدار با اساتید دانشگاه برخی دلایل کاهش شتاب علمی را مطرح کردند وقتی در یک فضای بزرگ علمی کشور مسائل حاشیه‌ای بر متن حاکم می‌شود نتیجه معلوم است. در ۲ سال گذشته وزارت علوم به‌عنوان بزرگ‌ترین دستگاه مدیریتی از نظر علم تحت‌الشعاع حاشیه‌های بسیاری قرار داشته است به طوری که از زمان انتخاب وزیر و استیضاح وی و انتصاب حاشیه‌ای مدیران در وزارت علوم هر روز شاهد شایعات و حاشیه‌هایی در این وزارتخانه بوده‌ایم که مسائل تنش‌زا در انتصابات هم مشخص بود و حتی برخی از این حاشیه‌ها همچنان ادامه دارد.
سایه سنگین سیاست‌زدگی بر فضای علمی
به گفته وی، تقویت گروه‌های منحله دانشجویی و بازگشت برخی اساتید و دانشجویان به دانشگاه که به دلایل گوناگون قانونی اخراج شده بودند و همچنین مطرح شدن بحث بورسیه‌های سال‌های گذشته که حجم زیاد انرژی از کشور گرفت و دوقطبی شدن فضای دانشگاه را رقم زد و منزوی کردن تفکرات علمی به بهانه نشاط و آزادی سبب شده است فضای مراکز تحقیقاتی به جای تمرکز بر مسائل علمی به مسائل حاشیه‌ای سوق داده شود.
انتصابات سیاسی بلای جان دانشگاه‌ها
مهدی‌نژاد درباره انتظارت مطرح شده از وزیر علوم بیان داشت: در شرایط سخت افراد باید با روحیه و انگیزه جهادی کار کنند، زیرا عملیات هرچه سخت‌تر می‌شود باید افراد از ویژگی‌های برجسته‌تری برخوردار باشند اما عمده انتصابات در وزارت علوم در ۲ سال گذشته با نگاه‌های حزبی و گروهی بود و برخی رؤسای دانشگاه‌ها که عملکرد خوبی در رشد علمی کشور داشتند برکنار شدند.
به باور معاون سابق وزارت علوم این موضوع باعث می‌شود افرادی هدایت کار را برعهده بگیرند که جدیت و انگیزه لازم را نداشته باشند، زیرا فرد تصور می‌کند با تغییر حزب در دولت هرچقدر هم در کار خود فعال بوده باشد برکنار می‌شود و به همین دلیل وزیر علوم باید تا زمان نگذشته و دیر نشده است در این نوع مسائل بازنگری داشته باشد.
جیب خالی برای انجام پژوهش
مهدی‌نژادنوری در باره دلایل دیگر کاهش شتاب علمی اظهار داشت: تامین نشدن اعتبارات پژوهشی لازم برای تداوم طرح‌های موجود یکی دیگر از دلایل کاهش شتاب علمی کشور است.
در حالی که براساس قانون باید تا پایان برنامه پنجم توسعه یعنی امسال، اعتبار پژوهشی به میزان ۳ درصد تولید ناخالص داخلی می‌رسید در حال حاضر اعتبارات دولتی که برای پژوهش در نظر گرفته شده است اگر به طور کامل پرداخت شود نیم‌درصد تولید ناخالص داخلی است و اگر فرض کنیم ۲/۰ درصد هم از سوی نهادهای غیردولتی برای پژوهش صرف شود در مجموع اعتباری که برای پژوهش صرف می‌شود ۷/۰ درصد از میزان تولید ناخالص داخلی است در حالی که باید به
۳ درصد می‌رسید.
حذف طرح‌های کلان ملی
این در حالی است که معاون سابق وزیر علوم درباره حذف طرح‌های کلان ملی دولت قبل گفته است: طرح‌های کلان ملی در دولت قبلی مورد تاکید بود و مورد تایید نقشه جامع ملی نیز قرار گرفت. ما برای اجرای کار درست به دنبال این بودیم که بدانیم چه پروژه‌هایی مورد نیاز کشور است و به همین دلیل طرح‌های کلان ملی را تعریف کردیم، زیرا فکر کردیم اگر پروژه‌های ریز داشته باشیم ممکن است کار ناقص بماند و اعتبار و انگیزه لازم برای این پروژه‌ها خرج نشود اما در طرح‌های کلان ۵ یا ۶ دانشگاه یا وزارتخانه با یکدیگر همکاری می‌کردند و به نوعی با هزینه‌کرد منابع چند هدف را دنبال کردیم.
مهدی‌نژادنوری خاطرنشان کرد: در بحث طرح‌های کلان ملی به گونه‌ای برخورد شد که تصور کردند این طرح‌ها حزبی و گروهی است و اجرای طرح‌ها را متوقف کردند، همانطور که در دکترای پژوهش‌محور نیز تصور کردند تعدادی افراد موردنظر خودمان را آوردیم تا مدرک دکترا بگیرند و به همین دلیل به این طرح لطمه زدند اما بعدها متوجه شدند این طرح خوب است و دوباره شرایطی گذاشتند و خواستند آن را راه‌اندازی کنند.